در دنیای امروز که متخصصان در هر رشته، فن و هنری با بررسی و تجزیه و تحلیل فرایندی آموزشی امکان تصحیح و رشد کیفیت آموزشی را دارند،
بدیهی است آموزش موسیقی نیز می تواند جزو یکی از اولویت های این گونه تحقیقات باشد.
در این نوشته سعی بر آن است تا براساس تجربیات آموزشی نگارنده، عوامل موثر
در آموزش درست موسیقی به طور کلی و به طور اخص در ایران بررسی شود.
در
این مقاله سعی بر این است تا موارد موثر در زمینه آموزشی موسیقی به طور
کلی و به طور اخص با رویکرد مورد مطالعاتی (Case Study) آموزش موسیقی در
ایران ارزیابی شود.
ابتدا به ویژگی های مدرس موسیقی خواهیم پرداخت.
۱- سن و جنسیت مدرس؛
۲- پیشینه هنری مدرس؛
۳- شیوه آموزش مدرس؛
۴- آداب اجتماعی و رفتار هنری مدرس.
عوامل موثر در آموزش درست موسیقی -آکا
سن مدرس موسیقی از چند جنبه بررسی کردنی است.
اختلاف سنی مدرس موسیقی با هنرجو گاه می تواند باعث مشکلاتی در آموزش شود.
بنا بر تجربیات آموزشی که نگارنده داشته، این اختلاف سنی بهتر است که چندان زیاد نباشد.
برای مثال اختلاف سنی بین یک هنرجوی ۱۵ ساله و مدرس ۵۰ ساله یا بیشتر گاه می تواند مشکلاتی به وجود آورد؛
مشکلاتی که معمولا در نوع ارتباط هنری بین این نوع مدرسان و هنرجویان پیش می آید.
برخی از این مشکلات به آداب و فرهنگ و شرم و حیا و خجالتی که بین شرقیان و به خصوص ایرانیان رایج است، بر می گردد.
بسیاری از هنرجویان موسیقی در ایران به سختی می توانند سرش های خود در
زمینه موسیقی را از مدرسانی که با آن ها اختلاف سنی بسیار دارند، بپرسند
و گاه دیده شده که مادر یا پدر هنرجویان با مدرسان درباره سوالات هنرجو تماس می گیرند!
البته همواره این موضوع مطرح است که استادان با سن بیشتر حتما از توانایی و تجربه بالاتری برخوردارند که معمولا هم همین طور هست،
ولی شاید بهتر باشد هنرجویان با سن و سال کم در ابتدا با مدرسان جوان تر
(و البته باصلاحیت و تایید شده) موضوع آموزشی را پیگیری کنند
و در مراحل بعدتر نزد استادانی با سن و تجربه بیشتر بروند.
بسیار مرسوم است که استادان باسابقه، خود مدرسان جوانی را به هنرجویان پیشنهاد می کنند که ابتدا هنرجویان با آن ها کلاس را شروع کرده
و بعد از تایید مدرس جوان و طی مدتی آموزش، به محضر درس استاد اصلی راه پیدا کنند.
درباره تشابه یا تفاوت جنسیت میان استاد و هنرجو موارد بسیاری می تواند دخیل باشد.
گاه دیده شده که هنرجویان ترجیح شخصی شان (که می تواند به هر دلیل فرهنگی،
اجتماعی، خانوادگی، تربیتی و… باشد) بر این است تا با جنس موافق یا مخالف
کلاس دارا باشند.
به نظر می رسد این انتخاب یکی از مواردی است که حتما والدین باید با ترجیح فرزندانشان دست به انتخاب آن بزنند؛
چرا که در روند آموزش می تواند کمک درخور توجهی به ارتباط صحیح میان مدرس و هنرجو بینجامد.
پیشینه هنری مدرس مربوطه و سوابق آموزشی آن بسیار در انتخاب مدرس موسیقی مهم است.
والدین و هنرجوی موسیقی بایستی حتما در مراحل مختلف و با تحقیقات بسیار از مدرس مربوطه اطلاعات کافی به دست آورند.
گاه مدرسان موسسان آموزشی سوابق قابل قبولی برای آموزش ندارند و هنرجویان در مسیر آموزشی سردرگم می شوند.
شیوه آموزش موسیقی مدرس موسیقی بسیار نکته مهم و درخور توجهی است.
اینکه مدرس موسیقی از کدام نقطه شروع کند و به کجا برسد، در آموزش بسیار مهم است.
حتی بهتر است در جلسه نخست به طور خلاصه مسیر آموزش به زبانی ساده مطرح و معرفی شود.
تسلسل دروس، تنوع مطالب، نوع بیان مطالب، تکنیک ها و جزییات هر درس و بسیاری از مطالب آموزشی در کیفیت آموزش بسیار تاثیر دارند.
فن بیان مدرس در تدریس موسیقی بسیار نکته مهمی است.
حتما
بسیار این جمله را شنیده اید که هر کسی که آهنگساز، رهبر ارکستر یا
نوازنده خوبی هست، قرار نیست ااما استاد و مدرس خوبی هم باشد!
قطعا این جمله درست است؛
چرا که امروزه رشته آموزش موسیقی» در دانشگاه ها دنیا رشته شناخته شده ای است
و کسانی که این رشته را پیگیری می کنند با مسائلی چون روان شناسی، روش تدریس، فن بیان و… رو به رو هستند.
آداب اجتماعی مدرس موسیقی همیشه باید مدنظر هنرجویان و والدین آن ها باشد؛
زیرا هنرجویان خواسته یا ناخواسته الگوهای رفتاری استاد خود را دنبال می کنند.
حتی اگر این الگوها، جزو دسته رفتارهای غیرمنطقی و غیرقابل قبول عرف جامعه باشند!
همچنین رفتار هنری مدرس نسبت به هنرجویان خود بسیار مهم و شایان توجه است.
خونسردی، مهربانی، سعه صدر، توجه به پرسش های هنرجویان، تشویق و در صورت
وم تنبیه به موقع و هزاران ویژگی رفتاری در مدرسان موسیقی مهم و همواره
زیر ذره بین هنرجو و خانواده هنرجوی موسیقی است.
یکی از اصطلاحات رایج در موسیقی گام است.
برای هر کسی که بخواهد با آلات موسیقی قطعاتی را اجرا کند یا به آهنگ سازی تمایل دارد، شناختن گام و دانستن در مورد آن لازم است.
آگاهی داشتن در مورد گام در موسیقی ما را به شناخت بهتر دیگر مفاهیم و اصطلاحات موسیقی مانند آکورد کمک میکند.
اما معنی گام موسیقی چیست؟
گام
در موسیقی عبارت است از توالی پی در پی نت ها که از نت تنیک آغاز شده تا
به همان نت در اکتاو بعدی برسد؛ چه بالا رونده چه پایین رونده.
در حقیقت گام عبارت است از تعدادی اصوات پی در پی که با فاصلههای معین و حساب شده به دنبال هم قرار گیرند.
به عبارت دیگر گام موسیقی توالی چند نت موسیقی است که با هم فاصلهای مشخص دارند و آخرین نت، هنگام بالایی نت اول است.
بنابراین در هر گام، آنچه اهمیت دارد تعداد اصوات پیاپی و نیز فاصلهی میان آنهاست و این عوامل است که نوع گام را تعیین میکند.
اصوات معین و پی در پی را درجهی گام مینامند.
انواع گام موسیقی به دو گروه کلی تقسیم میشوند:
گامهای کروماتیک
گامهای دیاتونیک
با
آغاز از هر نت به فاصلههای نیم پردهای (هم کروماتیک و هم دیاتونیک)
درجهها را طی کرده، به تدریج بالا میرود تا در صوت سیزدهم به هنگام صوت
آغاز برسد.
در گام کروماتیک فاصلهی میان درجهها همه برابر نیم پرده هستند
و میان نتهای آغاز و پایان گام که به فاصلهی یک هنگام از یکدیگر قرار دارند یازده نت و دوازده نیم پرده وجود دارد.
گام موسیقی کروماتیک خود بر دو گونه است
کروماتیک ملودیک
دو سی لادیز لا سل دیز سل فادیز فا می ردیز ر دودیز دو
کروماتیک هارمونیک
دو سی سی بمل لا لابمل سل فادیز فا می می بمل ر ربمل دو
تفاوت این دو در انتخاب نشانههای دیز و بمل برای نیم پردهای کردن فواصل یک پرده است.
در گونهی کروماتیک ملودیک، از یک نت به نت بعد (به فاصلهی یک پرده)، ابتدا نیم پردهی کروماتیک و سپس نیم پردهی دیاتونیک میآید.
در حالی که در گونهی کروماتیک هارمونیک ترتیب نیم پردهها عکس آن است.
به دو دسته تقسیم میشود.
۱. از گامهایی تشکیل شده است که به جای یکی از فاصلههای پرده یا نیم پرده (و گاه یک پرده و نیم)، یا در کنار این دو گونه فاصله، فاصله(ها)ی دیگری میان درجههای خود دارا باشند. (امروزه این دسته از گامها در موسیقی غربی متروک شدهاند).
۲. آن دسته از گامها را شامل میشود که فاصلهی میان درجههای متوالی آنها از فاصلههای دو گانهی پرده و نیم پرده تشکیل یافته باشد؛ که خود به دو دستهی ماژور و مینور تقسیم میشوند.
گامهای دیاتوتیک بزرگ (ماژور)
این
گام با احتساب نت همنام آخر، هشت نت دارد و فاصلههای میان درجههای
متوالی، متشکل از پنج پرده و دو نیم پرده بر اساس الگوی زیر تنظیم شده است.
از چپ به راست خوانده شود:
در گام دیاتونیک بزرگ ردیف فاصلههای میان درجهای همواره تغییر ناپذیر باقی میماند،
به این معنی که هر گاه جای پردهها و نیم پردهها تغییر کند، ممکن است که الگوی به دست آمده دیگر متعلق به این گام نباشد.
گامهای دیاتونیک کوچک (مینور)
مینور تئوریک یا طبیعی: این گام با احتساب نت همنام آخر، هشت نت دارد و فاصلههای میان درجههای متوالی، متشکل از پنج پرده و دو نیم پرده بر اساس الگوی زیر تنظیم شده است.
مینورملودیک: این گام با احتساب نت همنام آخر، هشت نت دارد و فاصلههای میان درجههای متوالی، متشکل از پنج پرده و دو نیم پرده بر اساس الگوی زیر تنظیم شده است.
مینور هارمونیک: این گام با احتساب نت همنام آخر، هشت نت دارد و فاصلههای میان درجههای متوالی، متشکل ازسه پرده وسه نیم پرده و یک یک ونیم پرده بر اساس الگوی زیر تنظیم شده است.
درباره این سایت